fbpx
AUTOR: Patryk Piotr Smęda

Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej

Śmierć przedsiębiorcy nie oznacza końca firmy

Jednoosobowa działalność gospodarcza jest bardzo popularną formą prowadzenia przedsiębiorstw w Polsce. Niemniej jednak, jest ona tylko w pewnych okolicznościach rekomendowaną formą prowadzenia firmy i na dodatek w przypadku bezpiecznych przedsięwzięć. Wynika to z faktu, że przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowe działalności gospodarcze są narażeni na dotkliwe konsekwencje wynikające z ponoszenia nieograniczonej odpowiedzialności majątkowej.

Zapisz się na newsletter i otrzymaj
ZA DARMO kalkulator podatkowy

  • W ramach subskrypcji mojego newslettera otrzymasz autorski kalkulator podatkowy.
  • Przeprowadzisz w nim analizę formy opodatkowania dla Twojej firmy.
  • Zobaczysz, która forma działalności jest dla Ciebie najkorzystniejsza podatkowo (np. JDG, sp. z o.o.).
  • Uzyskasz dostęp do nagrania video, które jest praktyczną instrukcją obsługi kalkulatora.

W tym miejscu zajmiemy się jednak kwestią jeszcze mniej przyjemną, lecz niestety nieuniknioną jaką jest śmierć osoby fizycznej. Wielu spośród przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG nie zdaje sobie sprawy, że ich śmierć wcale nie oznacza końca firmy, która będzie trwała (tak będzie trwała pomimo śmierci jej właściciela) jeszcze przez czas oznaczony w skrajnym przypadku sięgającym pięciu lat od daty śmierci.

 

Z punktu widzenia prawa firma po śmierci właściciela będzie wprawdzie funkcjonowała, ale bez swojego reprezentanta. Oznacza to, że z chwilą śmierci przedsiębiorcy wygasają wszystkie udzielone przez niego pełnomocnictwa, w tym dla księgowych (UPL-1) i doradców podatkowych (PPS-1). Przekłada się to w rzeczywistości gospodarczej na brak prawnej możliwości wysłania deklaracji podatkowych, regulowania zobowiązań tak podatkowych, jak i cywilnoprawnych wobec kontrahentów, jak również kwestie koncesji, zgód i pozwoleń administracyjnych. Do czasu uregulowania formalności spadkowych, co może trwać nawet kilka miesięcy lub lat, rośnie ilość niezałatwionych spraw. Wiele tych spraw ma wymiar finansowy w postaci niezapłaconych odsetek jak i karny skarbowy ze względu na niewywiązanie się z obowiązków administracyjnych ciążących na przedsiębiorcy.

 

W celu uniknięcia tego typu problemów odpowiedzialny przedsiębiorca jeszcze za swojego życia może, a nawet powinien powołać zarządcę sukcesyjnego swojego przedsiębiorstwa.

 

Celem ułatwienia podjęcia decyzji w przedmiocie powołania zarządcy sukcesyjnego poniżej syntetycznie wskazano dlaczego i jak można to zrobić.

1. Na czym polega sukcesja firmy i zarząd sukcesyjny

Zasady przekazywania firmy następcom, po śmierci przedsiębiorcy, reguluje ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw.

 

Zasady te dotyczą tylko firm zarejestrowanych w CEIDG, w tym spółek cywilnych. Zasady te nie dotyczą firm zarejestrowanych w KRS takich jak spółki osobowe (np. spółka jawna, komandytowa) i kapitałowe (np. spółka z o. o., spółka akcyjna).

 

Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem, po śmierci przedsiębiorcy. Daje następcom prawnym czas na podjęcie decyzji, czy chcą kontynuować działalność gospodarczą spadkodawcy na własny rachunek, sprzedać firmę, czy też w ogóle ją zamknąć.

 

Po śmierci przedsiębiorcy podatnikiem przestaje być on sam, a podatnikiem staje się jego firma, tzw. przedsiębiorstwo w spadku. Zwróćmy jednak uwagę, że ta firma w spadku potrzebuje kogoś kto będzie jej reprezentantem. Kto nim będzie? 

 

Odpowiedź znajdziemy w powołanej wyżej ustawie. Zarząd sukcesyjny sprawuje zarządca sukcesyjny, który jest odpowiedzialny za prowadzenie przedsiębiorstwa w spadku do czasu uregulowania formalności spadkowych, w szczególności realizuje umowy z pracownikami, kontrakty z kontrahentami, sprawy podatkowe i z zakresu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

2. Czas trwania zarządu sukcesyjnego

Zarząd sukcesyjny wygasa w terminie dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres, na czas nie dłuższy niż pięć lat.

3. Kto może zostać zarządcą sukcesyjnym

Zarządcą sukcesyjnym może zostać wyłącznie osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Zarządcą sukcesyjnym nie może być osoba prawna, czyli – na przykład – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

 

Nie ma przy tym żadnych wymagań co do posiadania przez tę osobę fizyczną uprawnień zawodowych, np. adwokata, czy też doradcy podatkowego.

 

Zarządcą sukcesyjnym nie może zostać osoba, wobec której prawomocnie orzeczono:

  • a) zakaz prowadzenia działalności gospodarczej;
  • b) środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę, lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem.

4. Powołanie zarządcy sukcesyjnego

a) Powołanie zarządu za życia przedsiębiorcy

Przedsiębiorca może ustanowić zarządcę sukcesyjnego, albo zastrzec, że z chwilą swojej śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym. Takie zastrzeżenie wymaga zgody prokurenta oraz zgłoszenia do CEIDG, w formie pisemnej lub elektronicznie. Zgłoszenie można zrobić równocześnie z ustanowieniem prokurenta lub dopiero po udzieleniu prokury.

 

Od prokurenta nie wymaga się żadnych szczególnych uprawnień i wykształcenia. Podobnie jak w przypadku zarządcy sukcesyjnego, wystarczająca jest pełna zdolność do czynności prawnych i brak orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

 

Do powołania zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy konieczne jest: oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego w formie pisemnej, pisemna zgoda zarządcy na pełnienie tej funkcji, zgłoszenie (wpis) zarządcy do CEIDG.

b) Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy

Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony przez przedsiębiorcę przed dniem jego śmierci to zarządcę sukcesyjnego mogą powołać, w ciągu dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy takie osoby jak: małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

 

Do powołania zarządcy sukcesyjnego przez małżonka przedsiębiorcy lub przez spadkobiercę ustawowego przedsiębiorcy, wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100.

 

Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy i inne związane z tym oświadczenia należy złożyć przed notariuszem, gdyż inaczej oświadczenia te będą nieważne. W tym przypadku to notariusz zgłasza powołanie zarządcy sukcesyjnego notariusz do CEIDG.

5. Prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego

Zarządca sukcesyjny:

 

  • a) posługuje się własnymi danymi, a także firmą zmarłego przedsiębiorcy z dodatkowym oznaczeniem – „w spadku”, np. zarządca sukcesyjny prowadzący przedsiębiorstwo w spadku zmarłego Jana Kowalskiego używa firmy „Jan Kowalski w spadku”;

 

  • b) wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz te wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa „w spadku”;

 

  • c) nie może przenieść zarządu sukcesyjnego, może natomiast ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności;

 

  • d) może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz brać udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowo-administracyjnych w tych sprawach;

 

  • e) sporządza i składa przed notariuszem inwentarz przedsiębiorstwa w spadku obejmujący: składniki przedsiębiorstwa w spadku, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili śmierci przedsiębiorcy, a także długi spadkowe związane z działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy i ich wysokość według stanu z chwili śmierci przedsiębiorcy.

 

Zarządca sukcesyjny działa na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, którymi są co do zasady spadkobiercy oraz małżonek zmarłego przedsiębiorcy. To oni solidarnie odpowiadają za zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Właściciele przedsiębiorstwa w spadku mają też prawo do udziału w zyskach i uczestniczą w stratach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa. Zysk wypłacany jest im przez zarządcę sukcesyjnego w odpowiednich częściach. Po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, właściciele przedsiębiorstwa w spadku mogą żądać od zarządcy sprawozdania z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.

 

Zarządca sukcesyjny nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy i nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Ponosi on jednak odpowiedzialność za szkodę, jaką wyrządzi w skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. Zarządca może wykonywać swoje zadania bezpłatnie lub pobierać wynagrodzenie – na podstawie umowy z osobami na rzecz, których działa. W tym ostatnim przypadku stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu, a zarządca może podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

6. Korzyści z powołania zarządcy sukcesyjnego:

a) Umowy handlowe

Podpisane przez zmarłego przedsiębiorcę umowy nie wygasają z powodu jego śmierci;

b) Pracownicy firmy

Wszystkie obowiązki pracodawcy w firmie płynnie przejmuje zarządca sukcesyjny;

c) NIP i podatki

Przedsiębiorstwo w spadku posługuje się dotychczasowym NIP, który nie wygasa wraz ze śmiercią przedsiębiorcy, tylko przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku i jest aktywny do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Przedsiębiorstwo w spadku jest podatnikiem i kontynuuje rozliczanie podatków na dotychczasowych zasadach, jak również wskutek ustanowienia zarządu sukcesyjnego nie zostanie z urzędu wykreślone z rejestru podatników VAT.

d) Rachunek bankowy

Zarządca sukcesyjny ma dostęp do kont firmowych (tj. do rachunków związanych z działalnością gospodarczą) w bankach lub w SKOK-ach. Rachunki te nie są przez bank lub kasę zamykane z chwilą śmierci przedsiębiorcy.

7. Ustanowienie zarządu sukcesyjnego

Jeżeli lektura tego artykułu przekonała Ciebie do ustanowienia zarządu sukcesyjnego w Twojej firmie, możesz to zrobić:

a) drogą elektroniczną tutaj:

https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/zmiany-w-firmie/chce-dokonac-zmian-dotyczacych-wspolnikow-w-spolce/proc_737-zmiana-danych-w-ceidg

 

albo

b) drogą tradycyjną przy użyciu dokumentów znajdujących się tutaj:

https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/zamykanie-firmy/chce-zakonczyc-dzialalnosc-jednoosobowa/zarzad-sukcesyjny-ulatwienie-w-przekazywaniu-firmy-nastepcom/zarzad-sukcesyjny-wzory-formularzy

Autor wpisu: Patryk Piotr Smęda
Prawnik, doradca podatkowy (numer wpisu 12110), absolwent studiów doktoranckich w Katedrze Prawa Finansowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jak również studiów podyplomowych z prawa podatkowego, egzekucji administracyjnej i zarządzania zasobami ludzkimi, a także seminarium z zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwem osoby fizycznej.

Zapisz się na newsletter i otrzymaj
ZA DARMO kalkulator podatkowy

  • W ramach subskrypcji mojego newslettera otrzymasz autorski kalkulator podatkowy.
  • Przeprowadzisz w nim analizę formy opodatkowania dla Twojej firmy.
  • Zobaczysz, która forma działalności jest dla Ciebie najkorzystniejsza podatkowo (np. JDG, sp. z o.o.).
  • Uzyskasz dostęp do nagrania video, które jest praktyczną instrukcją obsługi kalkulatora.

Sprawdź inne wpisy, które Cię zainteresują:

AUTOR: Marek Golec
KRS i S24 Spółki 0

Co musisz zrobić po założeniu spółki z o.o.?

Czy wiesz, jakie formalności musisz dopełnić po założeniu spółki, aby uniknąć ewentualnych kar i problemów prawnych? Poznaj 16...

AUTOR: Marek Golec
Optymalizacja podatkowa Podatek dochodowy Spółki 0

Jak uchronić spółkę przed utratą estońskiego CIT?

Czy wiesz, jakie warunki musisz spełnić, aby skorzystać z estońskiego CIT? Na co powinieneś uważać, by uniknąć bolesnych konsekwencji jego...

AUTOR: Marek Golec
Optymalizacja podatkowa VAT 0

Kiedy warto być VAT-owcem? 4 kluczowe sytuacje

Czy wiesz, że możesz odliczyć VAT nawet wtedy, gdy nie doliczasz go do swoich usług? Albo przy dużych inwestycjach zaoszczędzić na VAT nawet setki tysięcy złotych? przedstawiam 4 sytuacje, gdy VAT jest dla...

Dyskusja

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *